Het rapport Voortgang in het sociaal-cultureel volwassenenwerk (Socius, 2025) analyseert de werking en financiën van 128 organisaties in Vlaanderen en Brussel tijdens de eerste jaren van de beleidsperiode 2021-2025. De sector moest stevig schakelen door de coronapandemie, die leidde tot digitale versnelling, nieuwe werkvormen en extra aandacht voor thema’s als eenzaamheid en ongelijkheid. Organisaties tonen grote diversiteit in activiteiten en praktijken, werken aan meer inclusieve participatie en vragen om flexibeler vrijwilligersbeleid. Digitalisering, communicatie en samenwerkingen met overheid, middenveld, markt en internationale netwerken zijn sleutelthema’s. Financieel blijft de sector relatief gezond maar sterk subsidieafhankelijk, met toenemende aandacht voor diversificatie, kwaliteitszorg en personeelsbeleid. Globaal blijkt het sociaal-cultureel volwassenenwerk veerkrachtig, innovatief en maatschappelijk relevant.
Voor dit onderzoek analyseerden de auteurs 128 voortgangsrapporten (2023) en financiële jaarverslagen (2021-2022) van sociaal-cultureel volwassenenorganisaties. Met behulp van NVivo werden de teksten gecodeerd op basis van 23 thematische codes, na een testfase om betrouwbaarheid en consistentie te verzekeren. Zowel verticale (per rapport) als horizontale (over alle rapporten heen) analyses brachten patronen, categorieën en inzichten aan het licht. Daarnaast werden attributies zoals type organisatie, grootte en missie gebruikt om verschillen te duiden. De financiële analyse leverde aanvullend inzicht in inkomsten, uitgaven en de gezondheid van de sector.
Kernbevindingen
- Coronapandemie: zorgde voor een digitale versnelling, creatieve alternatieve werkvormen en nieuwe thema’s zoals eenzaamheid en psychisch welzijn; tegelijk haakten vrijwilligers en participanten deels af.
- Handelingslogica’s: organisaties werken met uiteenlopende activiteiten (105 vormen) en praktijken (7 types) en nemen verbindende, kritische en laboratoriumrollen op.
- Diversiteit: organisaties zetten sterker in op het bereiken van diverse doelgroepen en passen methodes aan via “anders werken”.
- Vrijwilligerswerk: engagementen worden korter en specifieker, wat vraagt om flexibel management en aangepaste ondersteuning.
- Digitalisering & communicatie: blijvende impact van de digitale sprong, met meer professionalisering in communicatie en nood aan digitale competenties.
- Samenwerkingen: relaties met overheid, middenveld, markt en internationale partners zijn essentieel; vaak gekenmerkt door afhankelijkheid en partnerschap, soms door spanning.
- Financiën: sector is over het algemeen financieel gezond maar sterk subsidieafhankelijk; er is groeiende aandacht voor diversificatie van inkomsten.
- Organisatiebeleid: kwaliteitszorg, personeelsbeleid en het aantrekken van nieuwe competenties (sociaal-cultureel, zakelijk, digitaal) staan centraal.
- Algemene conclusie: de sector toont veerkracht, innovatievermogen en blijvende maatschappelijke relevantie ondanks grote uitdagingen.
Onderzoekers
Marc JansMaya Retana
Affiliaties
SociusSteunpunt sociaal-cultureel werk vzw